تعریف سکته مغزی:
سکته مغزی عارضه‌ای بسیار جدی است که به دلیل اختلال خون‌رسانی به قسمتی از بافت مغز ایجاد می شود. سکته هـای مغزی بـه دو شکل ایسکمیک یـا هموراژیک بـه ترتیب با میزان %80 و %20 رخ می دهند؛ و بیماران بسته به درگیری قسمت های مختلف مغز علائم متفاوتی همچون همي پارزي، همي پلژي، آتاكسي، آفازي، ديزآرتري، ديسفاژي، مشکلات حسی، اختلالات درکی، اختلالات تعادلی و وضعیتی و تاري ديد را نشان می دهند. در میان تمام این موارد، ضعف عضلات و ایجاد اختلال دربلع، یک اختلال شایع در بیماران می باشد. توانبخشی بخش مهمی از روند بهبودی بعد از سکته مغزی است. هدف از توانبخشی کمک به بیمار برای یادگیری مجدد مهارت‌هایی است که پس از سکته مغزی از دست داده است. اختلال در بلع به ويژه در سالمندان، ميتواند به سوء تغذيه يا يك بيماري ضعيف كننده منجر شود و فرد توانايي مراقبت از خويش را از دست بدهد. شیوع اختلال بلع در افراد دچار سکته مغزی بیشتر از 51 درصد تخمین زده می شود.
دلیل ایجاد اختلال بلع در اثر سکته مغزی:
مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی معمولاً به دلیل آسیب به قسمت هایی از مغز است که وظیفه کنترل بلع را به عهده دارند. بعد از سکته مغزی و آسیب به قسمت مربوط به مهارت‌های گفتاری و تکلم و غذا خوردن (سمت چپ مغز )، این اعمال دچار اختلال می شوند. بسته به شدت سکته مغزی، ناحیه ای از مغز که تحت تاثیر سکته قرار گرفته و نیز شدت درگیری عضلات مسئول جویدن و بلعیدن، درجاتی مختلفی از اختلالات گفتاری و بلعیدن در افراد مشاهده می شود. به عنوان مثال، سکته مغزی در ساقه مغز، که مسئول کنترل بسیاری از عملکردهای اساسی بدن می باشد، می تواند منجر به مشکلات شدیدتر بلع شود، نسبت به سکته مغزی در قشر مغز، که مسئول تفکر و استدلال سطح بالاتر است.
با سکته مغزی تعادل نشستن فرد مشکل‌دار می شود، دست و بازوی فرد دچار مشکل می‌شود، ضعف یا فلج عضلانی، هماهنگی ضعیف عضلات درگیر در بلع اتفاق می افتد، فرد هوشیاری خوبی ندارد، خواب آلودگی ناشی از داروها باعث عدم تمرکز خوب بر روی خوردن غذا و مایعات و بلع فرد می شود، حس در دهان و گلو کاهش می یابد، و نیز تغییرات شناختی یا رفتاری که بر توانایی بیمار برای پیروی از دستورالعمل‌ها یا برقراری ارتباط تأثیر می‌گذارد، منجر به بلع سخت‌تر در فرد خواهد شد.
در بیماران سکته مغزی، ارزیابی فرآیند بلع توسط یک گفتاردرمان انجام می شود و میزان مشکل آنها مشخص می شود و یک برنامه درمانی مناسب تهیه می شود. درمان ممکن است شامل تمرین‌هایی برای تقویت عضلات موثر در بلع، تغییر پوزیشن غذا خوردن، اصلاح بافت و میزان غذا و مایعات و… و استفاده از لوله‌های تغذیه در شدیدترین حالت می باشد.
درمان:
ارزیابی و مداخله زودهنگام در افراد دچار سکته مغزی، بسیار ضروری می باشد و از گسترش و ایجاد علائم ثانویه اختلال بلع مانند کاهش وزن، کم آبی، پنومونی و کم اشتهایی جلوگیری می کند و امکان بلع طبیعی را برای فرد فراهم کند. ارزیابی و مداخله اولیه در این گروه از افراد توسط گفتاردرمان متخصص در حیطه بلع صورت می گیرد و در صورت لزوم به متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص گوارش، متخصص مغز و اعصاب، رادیولوژیست، متخصص تغذیه، روان پزشک، متخصص ریه و سیستم تنفس، دندان پزشک و جراح عمومی، ارجاع داده می شود.
رفرنس ها:
- ذبیحی ع, قنبری قلعه سری م. نیازهای توانبخشی بیماران با ناتوانی جسمی ناشی از سکته مغزی 2021 July .
Available from: https://tavan2021.ir/index.php/hamayesh/article/view/179
- باریک رو علی، حسینی سیده زهره، انصاری زهرا. شیوع اختلال در بلع دهانی حلقی در میان سالمندان مقیم آسایشگاه های سالمندان شهر اصفهان. پژوهش در علوم توانبخشی 1390؛7(2):155-161.
- باقری زهرا، نصرآبادی طاهره، ابراهیمی ابیانه ابراهیم، صیادی لیلا. تاثیر آموزش ارزیابی اختلال بلع در بیماران مبتلا به حوادث عروقی مغز بر آگاهی و عملکرد پرستاران. پژوهش پرستاری 1399؛15(6 ):1-9.
- شریفی فردین، روشندل صادق، سعادت پیام، سهراب نژاد رضا، کیاکجوری کیوان، دهقان مهدی، خفری ثریا. اختلال بلع دهانی- حلقی بر اساس جایگاه آسیب در بیماران دچار سکته مغزی. مجله مطالعات بالینی دانشکده پزشکی افضلی پور 1396؛ 2(3-4): 135-130.
- سیف پناهی، محمد صادق؛ رضایی، محمد؛ عبدلی، علی؛ شیر محمدی خرم، نسرین. نحوه توزیع آسیب شناسیهای متفاوت دیسفاژی و عوامل خطر مرتبط در بیماران دچار اختلالات نورولوژیک. مجله پزشکی بالینی ابن سینا، تابستان 1401؛ 29(3): 176-169.
